Slavoj Zizek: Ζώντας στις έσχατες ημέρες

Ο «Γίγαντας της Λιουμπλιάνα» βομβαρδίζεται με πραγματικά στιγμιότυπα από τα επικρατούντα μέσα μαζικής ενημέρωσης που προβάλλονται σε μεγάλες οθόνες ολόγυρά του, μαζί με αποφθέγματα σύγχρονων διανοητών πάνω σε τέσσερις κύριες θεματικές: την οικονομική κρίση, το περιβάλλον, το Αφγανιστάν και το τέλος της Δημοκρατίας. Δράττεται έτσι της ευκαιρίας να εξαπολύσει μια δριμεία κριτική στον σύγχρονο καπιταλισμό και να συμμεριστεί την εκτίμησή του για το τι μέλλει γενέσθαι.

«Εμείς οι κομμουνιστές είμαστε ξανά εδώ!». Αυτή είναι η τελευταία φράση του Σλαβόι Ζίζεκ. Το τρέχον καπιταλιστικό σύστημα, στου οποίου την ομαλή παγκόσμια διάδοση τόσοι πίστεψαν, είναι αβάσιμο. Βρισκόμαστε στο χείλος μεγάλων προβλημάτων που απαιτούν μεγάλες λύσεις, υποστηρίζει.

Ο,τι έχει απομείνει στην Αριστερά, για πολλούς έχει τραυματιστεί από τη φιλελεύθερη δημοκρατία δυτικού τύπου και δείχνει να στερείται της δύναμης να διατυπώσει ριζοσπαστικές λύσεις. Όχι ο Ζίζεκ.

Συνέντευξη: Chris Kijne
Σκηνοθεσία: Marije Meerman
Παραγωγή: Mariska Schneider /Pepijn Boonstra
Ερευνα: Marijntje Denters/Maren Merckx
Μετάφραση-Υποτιτλισμός: Ζωή Σιάπαντα, TVXS

Άδειες λέξεις ― το New Speak

Γράφει η Τιτίκα Δημητρούλια, αποκλειστικά για το politicon.gr, με αφορμή ένα δοκίμιο της Σούζαν Σόνταγκ.

Leni Riefenstahl, Triumph of the Will

‘Tis all in peeces, all cohaerence gone;
All just supply, and all Relation.
John Donne, An Anatomy of the World, The First Anniversary

Σημείο πρώτο. Πώς μπορεί κανείς να ονομάσει τη ναζιστική περίοδο χωρίς να κινητοποιήσει άμεσα αρνητικά αντανακλαστικά; «Περίοδο της ιστορίας ενός έθνους [ποιο είναι αυτό άραγε;] την οποία επέλεξε να εξαλείψει από τη μνήμη του». Αλλιώς; «Τραυματική και κρίσιμη γερμανική δεκαετία του 1930». Πώς μπορεί να δηλώσει την άνοδο του ναζισμού στην εξουσία με τον ίδιο τρόπο; «Όταν ο Χίτλερ ανήλθε στην εξουσία».

Τα παραδείγματα προέρχονται από το δοκίμιο της Σούζαν Σόνταγκ «Η γοητεία του φασισμού» το 1975 (μετ. Γερ. Λυκιαρδόπουλος, εκδ. Ύψιλον, 2010, σ.10 κ.ε), το οποίο αποδομεί την προσπάθεια αποκατάστασης της αγαπημένης κινηματογραφίστριας του Χίτλερ, της Λένι Ρίφενσταλ, ξεκινώντας από το επιμελημένο βιογραφικό σε ένα λεύκωμά της. Καταδεικνύουν ανάγλυφα τη δύναμη του λόγου, που δεν αποκαλύπτει μόνο αλλά εξίσου αποτελεσματικά αποκρύπτει, δείχνουν τη μετασχηματιστική δύναμη του λόγου πάνω στην ίδια την πραγματικότητα, από τα πρωτόγονα ξόρκια ως τη σύγχρονη προώθηση-επιβολή προϊόντων και ιδεών.

Μουντιάλ: Το μαγικό βασίλειο

Ο διάσημος Ουρουγουανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Εδουάρδο Γκαλεάνο γράφει για το πρόσφατο Μουντιάλ.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 14.7.2010 στην ισπανική www.publico.es και μεταφράστηκε από την εφημ. Εποχή.

Ο Πάτσο Ματουράνα, Κολομβιανός με πλούσια εμπειρία σε αυτές τις μάχες, λέει πως το ποδόσφαιρο είναι ένα μαγικό βασίλειο όπου όλα μπορούν να συμβούν. Το πρόσφατο μουντιάλ επιβεβαίωσε τα λόγια του: ήταν ένα μουντιάλ ασυνήθιστο. Ασυνήθιστα ήταν τα δέκα στάδια στα οποία παίχτηκε, υπέροχα, τεράστια, κόστισαν μια περιουσία. Άγνωστο πως θα καταφέρει η Νότιος Αφρική να διατηρήσει σε δραστηριότητα αυτούς τους τσιμεντένιους γίγαντες, τεράστια σπατάλη εύκολη να εξηγηθεί αλλά δύσκολο να αιτιολογηθεί σε μια από τις πιο άδικες χώρες του κόσμου.

Ασυνήθιστη ήταν η μπάλα της Adidas, αστραφτερή, μισότρελλη, γλιστρούσε από τα χέρια και δεν υπάκουε στα πόδια. Η Jabulani επιβλήθηκε παρόλο που στους παίκτες καθόλου δεν άρεσε. Από το κάστρο τους στη Ζυρίχη, οι αφέντες του ποδοσφαίρου επιβάλλουν, δεν προτείνουν. Το συνηθίζουν.
Ασυνήθιστο ήταν να αναγνωρίσει τελικά η πανίσχυρη γραφειοκρατία της FIFA, μετά από τόσα χρόνια, ότι, τουλάχιστον, θα έπρεπε να μελετήσει τον τρόπο να βοηθήσει τους διαιτητές στα αποφασιστικά παιχνίδια. Δεν είναι πολύ αλλά είναι κάτι. Ήδη ήταν ώρα. Μέχρι εκείνοι οι κουφοί της εθελοντικής κώφωσης αναγκάστηκαν να ακούσουν την κατακραυγή που ξεσηκώθηκε από τα λάθη κάποιων διαιτητών, που στο τελευταίο παιχνίδι άγγιξαν τα όρια της φρίκης. Γιατί πρέπει να βλέπουμε στις οθόνες των τηλεοράσεων εκείνο που οι διαιτητές δεν είδαν και ίσως δεν θα μπορούσαν να δουν; Κατακραυγή εκ μέρους της κοινής γνώμης: σχεδόν σε όλα τα αθλήματα, το μπάσκετ, το τένις, το μπέιζ-μπολ μέχρι την ξιφασκία και τα ράλι αυτοκινήτων, χρησιμοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία για να διαλευκάνουν αμφιβολίες. Στο ποδόσφαιρο, όχι.

Σχολεία παραγωγής άεργων και δούλων

Γράφει ο Νίκος Γ. Ξυδάκης, από το vlemma.gr.

[…] Περισσότεροι φόροι, μικρότεροι μισθοί, λιγότερες συντάξεις, δυσκολότερη εργασία, μεγαλύτερη επισφάλεια. Τι θα γίνει όμως με το σχολείο, τη μάθηση, την παιδεία; Είναι ήδη στο ελάχιστο και στο χείριστο.

Η Ελλάδα χρειάζεται απεγνωσμένα σχέδιο, δομή, χρειάζεται απεγνωσμένα όραμα. Το σχολείο, από την πρώτη βαθμίδα έως την τελευταία, είναι το προνομιακό πεδίο που θα σπείρουμε το όραμα της νέας Ελλάδας μετά την καταστροφή ― όπως έγινε μετά τις καταστροφές στο Μεσοπόλεμο, από φωτισμένους ηγέτες και εκπαιδευτικούς, όπως έγινε ακόμη και τη δεκαετία του ‘60. Αυτή η πρόκληση όμως φαίνεται ότι υπερβαίνει τις πνευματικές και ψυχικές δυνατότητες του παρόντος πολιτικού προσωπικού.

Πετρέλαιο εναντίον Ομπάμα

Γράφει ο Νίκος Γ. Ξυδάκης, στο vlemma.gr:

Η συνεχιζόμενη διαρροή πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού μετά το ατύχημα στις εγκατατάστασεις της ΒΡ, στις 22 Απριλίου, ίσως αποβεί μοιραία όχι μόνο για την ΒΡ αλλά και για το πολιτικό μέλλον του προέδρου Ομπάμα. Ηδη πολλοί, και όχι μόνο οι φανατικοί του Tea Party, μιλούν για νέα “Κατρίνα”, υπονοώντας πώς μια φυσική καταστροφή δείχνει γυμνή την πολιτική εξουσία, όπως έκανε ο τυφώνας στην κυβέρνηση Μπους.

Πράγματι ο Πρόεδρος Ομπάμα άργησε να παρέμβει αποφασιστικά στην κρίση του Κόλπου, με το χαρακτηριστικό ψύχραιμο και αισιόδοξο στυλ του. Το διάγγελμα ήρθε καθυστερημένα, ύστερα από δύο σχεδόν μήνες, και δεν κατόρθωσε να διασκεδάσει τους φόβους των πληττόμενων πληθυσμών για τη συνεχιζόμενη περιβαλλοντική καταστροφή, ίσως την χειρότερη σε πλανητική κλίμακα.

Σύμφωνα με αυτοψίες Ρώσων ειδικών, που κατέβηκαν σε βάθος 6.000 μέτρων με ειδικό βαθυσκάφος, το πετρέλαιο δεν χύνεται μόνο από το αρχικό φρέαρ, αλλά από 18 συνολικά οπές στον βυθό. Οι Ρώσοι πραγματογνώμονες παρέδωσαν την απόρρητη έκθεσή τους στον Λευκό Οίκο, αλλά πολιτικοί παράγοντες, όπως ο γερουσιαστής της Φλόριντα Μπιλ Νέλσον και ο πρώην ενεργειακός σύμβουλος του Μπους, Μάθιου Σίμμονς, επιβεβαιώνουν το μέγεθος της καταστροφικής απειλής: αν δεν ανακοπεί, η διαρροή θα συνεχιστεί επί 30 χρόνια, και ίσως μολύνει όλο τον Ατλαντικό Ωκεανό.

Οι Ρώσοι προτείνουν την τεχνητή φραγή των οπών με ελεγχόμενες πυρηνικές εκρήξεις, τεχνική που έχουν χρησιμποιήσει οι ίδιοι επανειλημένως από το 1966 έως το 1981. Αλλά η κυβέρνηση των ΗΠΑ απορρίπτει αυτή την πρακτική, φοβούμενη κυρίως την εξουδετέρωση των τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου στον Κόλπο. Εν τω μεταξύ, 7,5 εκατ. λίτρα πετρελαίου διαρρέουν καθημερινά.

Η διαρροή στον Κόλπο δείχνει δραματικά την εύθραυστη, χαοτική δομή των ανθρωπογενών επεμβάσεων στο περιβάλλον, αλλά και την ανάγκη απεξάρτησης από το ενεργοβόρο πρότυπο ζωής που κυριάρχησε πλανητικά στο τέλος του 20ού αιώνα.

Οι οικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις είναι σοβαρότατες επίσης. Ο ενεργειακός κολοσσός BP επλήγη καίρια από τη διαρροή, ίσως ανεπανόρθωτα, σε σημείο που να συζητείται πλέον ανοιχτά το ενδεχόμενο εξαγοράς της από τον πλανητικό κυρίαρχο Gazprom, ρωσικών συμφερόντων. Ενδεχόμενη δε πολεμική επιχείρηση των ΗΠΑ κατά του Ιράν, αφενός, θα εκτόξευε περαιτέρω την τιμή του πετρελαίο, αφετέρου, θα αναδείκνυε άλλα στρατηγικά ενεργειακά αποθέματα, πέραν της Μέσης Ανατολής και του κατεστραμμένου Κόλπου του Μεξικού, αναβαθμίζοντας άρα ραγδαία τη θέση της Ρωσίας.

Οι νέοι φιλελεύθεροι

Γράφει ο Νικόλας Σεβαστάκης στην Ελευθεροτυπία:

Αυτοί τους οποίους αποκαλώ εδώ νέους φιλελεύθερους, είναι από τους πιο ένθερμους θιασώτες της μετάβασης σε αυτό που ζωγραφίζουν ως μια Ελλάδα «κανονική», cool, μεταδογματική, ευπρεπισμένη. Αναφέρομαι εδώ σ’ έναν χώρο που τελευταία δείχνει να διευρύνει την επιρροή του κυρίως στο δημόσιο σχολιασμό του πολιτισμού και των κοινωνικών συμπεριφορών· σε μια ευαισθησία η οποία ελκύει ιδιαίτερα τους ανθρώπους του λογοτεχνικού σιναφιού και του πολιτισμικού πεδίου, συγγραφείς, καλλιτέχνες και δημοσιογράφους γνώμης. Από το Athens Review of books μέχρι το ΕΚΕΒΙ, από την «Καθημερινή» μέχρι το Protagon.gr, από τη φιλελεύθερη Αριστερά μέχρι το «φωτισμένο» συντηρητισμό διαμορφώνονται πλέον αξιοσημείωτες συγκλίσεις. Ο δρόμος χαράχτηκε ουσιαστικά ήδη από τη δεκαετία του ’90 μέσα από το μετα-lifestyle έντυπο που μετεξελίχτηκε στη συνέχεια σε free press.

Οταν η Αριστερά αυτοκτονεί

Γράφει ο Κώστας Βεργόπουλος στην Ελευθεροτυπία:

Πρόβλημα της Αριστεράς σήμερα δεν είναι το έλλειμμα προγράμματος, αλλά η δυσπιστία της απέναντι στη φαντασία, την ευρηματικότητα και την ανεξέλεγκτη δυναμική των κοινωνικών δυνάμεων: η υπόνοια ότι δεν ενθαρρύνει την κοινωνία να εκφρασθεί, όσο κυρίως πασχίζει να την οικειοποιηθεί. Εάν η αυτοκτονία της κατανοηθεί ως αναγνώριση του προβλήματος, αυτό θα συνιστούσε για την κοινωνία απαρχή για μια νέα ελπίδα.