Περί ολοκληρωτισμού

Η κοινοτοπία του κακού. Ο ολοκληρωτισμός ως υπακοή στη μία αλήθεια. Φωτ.: Ο Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ.

Ο Αντώνης Μπαλασόπουλος του Radical Desire περιγράφει οξεδερκώς τον αναδυόμενο άτυπο ολοκληρωτισμό, που δεν μοιάζει καθόλου με τους ολοκληρωτισμούς του 20ού αιώνα.
Συμπληρωματικά, ας διαβαστεί και αυτό, περί μαζικής άρνησης.

Ο σημερινός ολοκληρωτισμός ―ένας ολοκληρωτισμός εννοιακά πολύ πιο ακραιφνής από αυτόν που προηγήθηκε― δεν θα οδηγήσει ποτέ στην ομοιομορφία και δεν έχει την παραμικρή ανάγκη της αισθητικής εξιδανίκευσης του κράτους ως φορέα καταστολής. Οι ιδεολογικές του κατασκευές είναι το αντίθετο από μνημειώδεις ή θεατρικές (τεράστιες συγκεντρώσεις, εμβλήματα, παρελάσεις, κλπ): του αρκεί η μίνιμαλ, ελάχιστη υπενθύμιση ότι “στην δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα”, ένας από τους ευφυέστερους τρόπους του να πεις ότι ο εννοιακός χάρτης της σημερινής, ασταμάτητα εκφυλιζόμενης δημοκρατίας, δεν περιλαμβάνει κανένα δρόμο διαφυγής, καμμία εντοπίσιμη στο χώρο αρχή καταναγκασμού και καταστολής, και κανένα τείχος του οποίου η κατάρρευση να υπόσχεται ελευθερία.

Και το ερώτημα αναδύεται, αμείλικτο: Αν όλοι γνωρίζουμε ότι το πέρασμα από τον υπαρκτό σοσιαλισμό στον φιλελευθερισμό υπήρξε ανέλπιστα αναίμακτο, είναι δυνατόν να πιστέψουμε ότι θα υπάρξουν ποτέ συνθήκες που θα εξαναγκάσουν τον παγκόσμιο καπιταλισμό στην εθελοντική αυτοκτονία, την εθελοντική παραίτηση από την πολιτική εξουσία; Μήπως το μεγάλο άρρητο στη σκέψη μας είναι ότι η μετάβαση από τον καπιταλισμό σε κάτι άλλο από τον ίδιο είναι αδιανόητη με οποιονδήποτε τρόπο παρά ως απίστευτα αιματηρή, χαώδης και καθολικά επίπονη διαδικασία; Και μήπως είναι η συναίσθηση αυτού ακριβώς του γεγονότος ―και πολύ λιγότερο η πανθομολογούμενη έλλειψη εμπιστοσύνης στις όποιες εναλλακτικές βλέψεις της Αριστεράς― που αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την πολιτική σκέψη αυτή τη στιγμή;

Naomi Klein, Disaster capitalism

O Αντώνης του Radical Desire μεταφράζει μια εξαιρετικά επίκαιρη συνέντευξη της Ναόμι Κλάιν, της γνωστής ακτιβίστριας και συγγραφέως του περίφημου “The Shock Doctrine“.

Η Ναόμι Κλάιν με κάνει να μελαγχολώ με την ελληνική Αριστερά. Καθαρότητα σκέψης, ευθυκρισία, ικανότητα να εντοπίζει τα νευρικά σημεία της συγκυρίας, και όλα αυτά με ηρεμία, αισιοδοξία και χαμόγελο.
Ουσιώδους σημασίας τα όσα λέει:

(α) για το πώς η Αριστερά πιάνεται απροετοίμαστη και η Δεξιά πανέτοιμη όταν ξεσπούν κρίσεις, και για το τι σημασία έχει η ιδεολογική ετοιμότητα και κατά συνέπεια ο αφοπλισμός των ιδεών του αντιπάλου ώστε να είσαι μόνο εσύ έτοιμος και

(β) η τεράστια σημασία, ακριβώς για αυτό το λόγο, που είχε η άκρως επιτυχημένη καμπάνια του νεοφιλευθερισμού να πείσει την Αριστερά ότι δεν έχει ιδέες που να μπορεί να χρησιμοποιήσει, πετυχαίνοντας ταυτόχρονα να φυσικοποιήσει την δική της χρήση βίας υπό την κάλυψη του αναίμακτου θρίαμβου ιδεών.

Τα σχετικά σημεία με έντονα στοιχεία στην μετάφραση της συνέντευξης. – RD (Αντώνης)

N.C.: […] Πριν κάνω αυτή την έρευνα, δεχόμουν, όπως οι περισσότεροι, ένα μεγάλο κομμάτι από το αφήγημα που έλεγε ότι ο θρίαμβος της ελεύθερης αγοράς παγκόσμια στις δεκαετίες του 1980 και 90 ήταν λίγο-πολύ μια ειρηνική διαδικασία. Και αν και εμείς οι προοδευτικοί δεν παραδεχόμαστε ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, χάσαμε την πίστη μας στις δικές μας εναλλακτικές λύσεις και αποδεχτήκαμε αυτό το αφήγημα, ότι δήθεν υπήρξε μια μεγάλη μάχη ιδεών και ότι εμείς τη χάσαμε. Κοιτάζουμε πίσω —και αυτό κάνω στο βιβλίο, κοιτάζω σημεία-κλειδιά όπου αυτή η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς πετάγεται ξαφνικά, όπως το πραξικόπημα στη Χιλή, η πτώση του τείχους του Βερολίνου, η διάλυση της ΕΣΣΔ, η Πολωνία το 1989, η πλατεία Τιενανμέν το 1989— και κοιτάζοντας τα ζωτικά αυτά συγκυριακά σημεία, όπου είχες αυτά τα μεγάλα άλματα μπροστά για την ιδεολογία του Milton Friedman, αυτό που βλέπεις στις στιγμές αυτές είναι ότι η ιδεολογία αυτή δεν επελέγη ποτέ.

[…] Δεν ήταν ότι δεν είχαμε ιδέες. Και δεν ήταν ότι συναινέσαμε ποτέ, ότι πειστήκαμε ποτέ για το δίκαιο [αυτών των μέτρων]· απλώς λυγίσαμε σε κάποια σημεία. Νομίζω ότι είναι αρκετά ενδυναμωτικό να συνειδητοποιείς ότι δεν χάσαμε τη μάχη των ιδεών, γιατί νομίζω ότι ένα μεγάλο μέρος αυτού που μας καθιστά αδύναμους στην Αριστερά είναι αυτή η ιδέα, που επαναλαμβάνεται διαρκώς, ότι οι ιδέες μας δοκιμάστηκαν και απέτυχαν. Ότι δεν έχουν πλέον νομιμότητα. Και αυτό μας κρατάει απ’ το να έχουμε την δύναμη της πεποίθησής μας σε στιγμές κρίσιμες. Και αυτός είναι ένας λόγος που έγραψα το βιβλίο. Για να πω ότι στην πραγματικότητα δεν υπήρξε μάχη ιδεών. Υπήρξε αληθινή μάχη, αληθινός πόλεμος, με αληθινές απώλειες. Αντιμετωπίσαμε στυγνές δυνάμεις και ηττηθήκαμε, αλλά δεν χάσαμε στο επίπεδο επιχειρημάτων.